Na de eerste dagen met een druk programma nog even twee dagen (of eigenlijk anderhalf, want de laatste dag is de vluchtdag naar huis) even ontspannen. De medina van Fès was de enige locatie deze dagen.

De eerste dag eerst lekker uitslapen en op het gemak opstaan. Pas eind van de ochtend de drukte in op.zoek naar een ontbijt. De dag ervoor waren we vlakbij Bab Rcif al langs een restaurant gekomen met een vitrine vol met de lekkerste broodjes, gebakjes, enzovoorts. Nu maar eens kijken dus of alles zo lekker smaakt als het er uitziet. Op het dakterras in het zonnetje ging het ontbijt er prima in. Na het ontbijt nog een paar laatste plaatsen in de medina gezocht die we niet eerder (of maar heel vluchtig) hadden gezien. Verder een beetje rondzwerven en daarbij vooral vaak verdwalen. Het is inmiddels dag 5, dus inmiddels zijn er gelukkig genoeg herkenningspunten om snel weer de weg te kennen. De laatste souvenirs zijn ingeslagen, keuze genoeg. 

In de middag een volledige hammambehandeling in de oudste hammam in de stad. Het gebouw stamt (naar zeggen van de eigenaar) uit de 14e eeuw. Het gebouw is in ieder geval erg mooi, met een aantal donkere gewelven. De behandeling zou kunnen worden samengevat in drie woorden (waterboarden, vlakschuurmachine en stoomwals), maar daarmee wordt het weldadige gevoel achteraf tekort gedaan. Het was echter wel pittig en vooral niet het beloofde 'relaxing'. Eerst vele emmers water over je heen, daarna een heel harde scrub, weer een lading emmers en als laatste een hardhandige massage. Pas achteraf kon er om gelachen worden. Na de massage nog een hapje eten in een restaurant, verder lekker ontspannen in de riad.

De laatste dag ging het tempo nog verder omlaag. Weer lekker uitslapen, op het gemak de koffers inpakken. Een laat ontbijt, een stukje lopen en uiteindelijk nog een lunch. Daarna werd het langzaam tijd om naar het vliegveld te gaan. In de vertrekhal nu dit verslag aan het tikken. Het was een fijne trip, benieuwd wat de volgende reis en bestemming ons gaan brengen.

De tijd vliegt tijdens deze zesdaagse trip naar Marokko, het is inmiddels al weer dag vier. De laatste dag ook waarop een vol dagprogramma is bedacht, vanaf morgen gaat het gas er nog even af. Nog even een beetje ontspannen voordat de terugreis wordt ingezet en Nederland weer wacht. Maar eerst dus nog echt op pad. Vandaag een drieluik aan bestemmingen: Volubilis, Moulay Idriss en Meknès.

Na gisteren met een groep de rit naar Chefchaouen en terug te hebben gemaakt, was vandaag de keuze gevallen op wat meer vrijheid en luxe. Een privéchauffeur reed ons naar de drie bestemmingen. Geen verschillende wensen in een bus en een eigen keuze in waar en hoe lang wordt gestopt, eigenlijk is een privéchauffeur de meerkosten altijd wel waard. Het eerste deel van de rit was gelijk aan die van gisteren. Er was dus ook weer een stop bij het uitzichtpunt over de vallei met dat prachtige meer. Vanwege het wat latere vertrek vanmorgen, was de stop ook op een moment dat de zon wat hoger stond. Het hele dal lag dus wat meer in de zon, het plaatje dus ook weer wat mooier. Gisteren waren de ruiten van het busje flink beslagen, daar had de auto vandaag geen last van. Van het landschap onderweg was dus ook meer te zien. Veel landbouwgronden, die er nu allemaal omgeploegd bij lagen. Ook in Marokko is het nu echt winter. Dit heuvelachtige landschap moet in het voorjaar, als de gewassen opkomen, dus wel erg mooi zijn.

De eerste stop van de dag was in Volubilis, de grootste Romeinse ruïnestad van Marokko. De belangrijkste bezienswaardigheden dateren uit de tweede en derde eeuw na Christus. De stad ligt bovenop een heuvel, waardoor vooral de gebouwen en bogen die bewaard zijn gebleven al van ver te zien zijn. De aanrijroute was vanaf een andere heuvel, het uitzicht was als een cadeautje. Voor een wandeling door de ruïnestad kan makkelijk een uur worden uitgetrokken en de echt geïnteresseerden kunnen met een gids nog wel wat langer rondstruinen. Bij de belangrijkste gebouwruïnes stonden borden met basisinformatie. Een aangegeven wandelroute maakte het complex helemaal makkelijk toegankelijk. Volubilis is echt een aanrader, zeker voor degenen die in de buurt van Meknes komen.

In het rifgebergte, in het noorden van Marokko, ligt de stad Chefchaouen, ook wel de blauwe parel genoemd. Ondanks dat deze stad nog best wel ver van Fès ligt, is een trip hierheen bij een verblijf in Fès echt een aanrader. Vandaag stond deze dagtrip voor ons op het programma. 

Zoals gezegd is het nog best een eind rijden, dus dat betekende goed op tijd op. De manager van de riad bracht ons naar de bab rcif, de ingangspoort van de medina het dichtst bij de riad. Ondanks dat we deze plek inmiddels wel zelf zouden kunnen vinden (we beginnen een beetje wegwijs te worden), is het handig dat iemand zorgt dat de juiste auto wordt gekozen om in te stappen. Deze auto reed om de oude stad heen naar de blauwe poort, waar een overstappunt was voor de verschillende trips. Het busje richting Chefchaouen was er nog niet, dat werd dus nog even wachten. Heel keurig werd thee aangeboden, netjes geregeld dus. De thee was nog maar net op en daar was het busje toch al. Instappen en snel op pad, een flinke rit voor de boeg. De rit duurde in totaal vijf uur, pas begin van de middag werden we afgezet bij de medina van Chefchaouen. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat er enkele stops waren onderweg, onder andere bij twee uitzichtpunten (waaronder een met zicht op Chefchaouen). 

In de medina was er vier uur de tijd om zelf de steegjes en pleinen te verkennen. Ondanks de vele kronkelige paadjes was het voor het richtingsgevoel best makkelijk: omhoog was verder weg van het afzetpunt, omlaag was weer terug. Dat ging dus wel lukken. Na eenmaal via de bab el-ain de medina te zijn binnengetreden, bleek al snel waarom de stad de naam 'de blauwe parel' heeft gekregen: nagenoeg alles is blauw geverfd. Deuren, muren, raamkozijnen, luiken tralies: op veel plaatsen is niets overgeslagen. En met een heerlijke blauwe lucht en dus veel zon was het plaatje compleet. Alles was echt fotogeniek.

De vier uur zijn voorbijgevlogen, er zijn veel foto's gemaakt. De meest fotogenieke plekken waren helaas wel flink vercommercialiseerd. Pak een mooie steeg, hang je kunst of souvenirs er op de muren en vraag geld als mensen er een foto van willen maken. Gelukkig bleef er heel veel moois over, zeker ook als je verder de heuvel op liep. Bijkomend voordeel was dat het daar veel rustiger was ook. Voor de lunch weer even afdalen en daarna hup weer wat verder omhoog. Eind van de middag dus al weer het vertrek terug (aanrader is dus ook om voor deze trip twee dagen uit te trekken), een rit van 4,5 uur in het verschiet. Na terugkomst geen puf meer om nog verder iets te doen. Lekker naar de riad en alleen nog maar relaxen.

"The treasures are hidden inside." Dit waren zo ongeveer de eerste woorden van Ali, de vriendelijke man die vandaag een rondleiding door Fès gaf. En hij heeft ons bewezen dat dit voor Fès echt geldt.

Het eerste (en makkelijkste) voorbeeld is Riad Zina Fès, onze slaapplaats tijdens het verblijf in Fès. Om er te komen moet je vanaf de laatste straat met winkels en bedrijfjes nog een lange steeg door. Deze steeg wordt smaller en smaller en je moet vele donkere hoekjes om. Geen enkele muur staat recht, met balken wordt alles op zijn plaats gehouden. Geen ramen te zien, het zandkleurige pleisterwerk op de muren bladdert op de meeste plaatsen wel af. Wel af en toe prachtig bewerkte houten deuren, een teken dat er toch wel leven moet zijn. En achter die houten deuren volgt vaak een bijzondere verrassing. Bij Riad Zina Fès kom je binnen op een binnenplaats (inmiddels op dakniveau wel met glas overdekt), de plek waar vroeger vee werd gehouden. Daaromheen over meerdere verdiepingen die met gigantische houten deuren uitkomen op de binnenplaats (of op een balkon met fantastisch mooie houten ballustrades op de hogere verdiepingen). Vanaf de binnenplaats kijk je makkelijk 15 meter omhoog naar de overkapping. En als toetje hebben deze gigantische riads meestal een dakterras, met mooie uitzichten op de omgeving.

Ali verklapte aan het begin van de rondwandeling al dat hij een aantal van de achter houten deuren verborgen pareltjes zou gaan laten zien. Dat beloofde veel goeds. De zon was nog niet heel lang op, dus het was nog flink fris in de steegjes en straatjes. Ook waren nog niet veel winkeltjes en werkplaatsjes open, al viel het nog mee ten opzichte van gisteren. Voordeel was wel dat het nog niet heel druk was, de ochtend blijkt dus ideaal om door de medina te zwerven en monumenten, musea en andere bezienswaardigheden te bezoeken. In de middag werd het echt schuifelen door de menigte, in de avond werd het nog extremer.

Het was al eerder op deze site aangekondigd, er lag nog een laatste trip in 2023 in het verschiet. Vandaag is het zo ver, een stedentrip naar Fès in Marokko. Van een gure storm naar een kalm zonnetje, van kerstmanie naar geen kerst, maar vooral een heerlijke trip naar een mooie omgeving. Ook de verdere omgeving van Fès zal worden verkend, maar daarover later meer.

Maar voor de pret eerst het reizen. Op een of andere manier is het vertrek altijd vroeg, waarschijnlijk heeft dat ook te maken met het feit dat toch ook wordt gezocht naar voordeliger tickets. Dit keer betekende het een vertrek van thuis om 5.30 uur. Met de auto ongeveer 2 uur onderweg, de vertrekluchthaven was Weeze (net over de grens tussen Nijmegen en Venlo). Deze luchthaven is niet bereikbaar met openbaar vervoer, maar parkeren kan altijd op korte loopafstand van de vertrekhal. De luchthaven is klein met weinig faciliteiten, maar het goede nieuws is dat alles lekker snel verloopt. Ondanks het reizen naar buiten Europa is 2 uur van tevoren aanwezig helemaal prima. Het boarden begon al 20 minuten eerder dan gepland, helaas bleek al snel dat dat buiten wachten voor het instappen betekende. En in een gure winterstorm bleek dat geen goed idee. Uiteindelijk wel op tijd vertrokken, ondanks het gedoe om de handbagage van iedereen weg te proppen. Voorstel aan de luchtvaartmaatschappijen: alleen tickets inclusief ruimbagage aanbieden, dat scheelt echt een hoop gedoe.

De vlucht was helemaal comfortabel en prima. Wat bij velen onbekend is, is dat het noorden van Marokko binnen 3 uur kan worden bereikt. Dat is dus sneller dan Turkije en zelfs een deel van Griekenland. Voor de vliegtijd hoef je het dus niet te laten! Ongeveer een half uur voor de landing vlogen we vanaf de Middelandse Zee Marokko binnen, met een mooi uitzicht over het Rifgebergte. De daling werd ingezet en na nog een aantal bochten zette de piloot het vliegtuig aan de grond. Totaal niet subtiel, de eerste aanraking met de landingsbaan ging met een flinke klap. Flink gegil in het vliegtuig, maar het ging uiteindelijk toch goed. Op de luchthaven van Fès was het allemaal prima geregeld. Korte rijen, de bagage snel op de band. Binnen korte tijd kon op zoek worden gegaan naar de vooraf geregelde chauffeur. Deze was helaas was laat, maar na wat geapp kwam alles goed.

Waterkou, wind en veel regen. Zo kan de gemiddelde Nederlandse herfst (en vaak ook vroege winter) wel worden samengevat. Dit is ook de periode dat de gedachten uitgaan naar mooie reizen. Het goede nieuws: in dit geval niet alleen eerdere reizen, maar er ligt ook een mooie korte trip in het verschiet. Rond de kerst een paar dagen naar Fès, een van de koningssteden in Marokko. Even de donkere dagen met slecht weer ontvluchten om wat te gaan beleven. Vliegtickets zijn geregeld, een kamer in een riad (traditioneel Marokkaans huis) aan de rand van de medina (oudste deel van de stad, omringd door muren, met veel souks) ook.

Over anderhalve week kunnen langzamerhand de koffers worden gepakt, nu nog even kijken (en waar nodig regelen) wat ter plaatse kan worden beleefd. Uiteraard lekker ronddwalen in de medina. Het authentieke, drukke, maar vooral ook fotogenieke deel van Fès. Een bezoek aan leerlooierijen, de blauwe poort en koranscholen schijnt wel een must te zijn. Ook over de Jnan Sbil tuinen veel goeds gehoord. Deze liggen ook in of bij de oude medina, dus dat komt goed uit.

Maar ook de (wijde) omgeving van Fès lonkt. Chefchaouen bijvoorbeeld. Chefchaouen is een stadje in het Rifgebergte en wordt ook wel het meest fotogenieke stadje van heel Afrika genoemd. De oude medina is namelijk geheel blauw met wit geschilderd en het is een doolhof van smalle steegjes vol kleurrijke versieringen. Deze zetten we dus ook maar vast op het lijstje. Verder noteren we de woestijn, zonde om daar niet ook nog even te gaan kijken. Een woestijnovernachting is altijd super, alleen gezien de korte trip misschien niet echt haalbaar. Zeker aangezien Meknes, Volubilis en Moulay Idriss ook nog de moeite waard zijn. Een beetje keuzestress dus, dit weekend maar even wat knopen gaan doorhakken. Maar hoe dan ook: nu al zin in de kerstdagen!